Tagged: G Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 11:18 pm on 2022/08/20 Permalink | Reply
    Tags: G   

    gandola 

    iz. g.er. Edalontzia, basoa.  (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    gandola.

    1. (BN-arb-ad ap. A; Dv (BN), H (L)). Vaso. Gandola bat garagarki. “Un gobelet de ptisanne”. Birjin 316. Gandolaren eta plataren kanpoa garbitzen. TB Mt 23, 25 (Lç kopa). Galdetu zuen gandola edo basotara bat ur. Jnn SBi 479.

    2. “(BN-mix), alcantarilla” A. Cf. kandola. Sartu adi gandolatik zear ta ikusikok zer aurkitzen dokan. EEs 1925, 33s.

    Sinonimoak: iz. g.e.

    [edontzia]: baso, edalontzi, edontzi, godalet Ipar., beira Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. (Ipar.) [edontzia] vaso (2) iz. (Eraik.) albañal; cloaca
    fr iz. verre
    en iz. glass
    port iz. copo

    Testuinguruan

    Gandola whiskiz bete du. #gaurkohitza

     
  • Maite 11:18 pm on 2022/08/17 Permalink | Reply
    Tags: G   

    gaupasa 

    iz. Etxetik kanpora olgetan gaua igarotzea; gau guztia irauten duen jaialdia. Ik. gau-pasa. Gaupasa egin. Gaupasa bat eratu, antolatu. Gaupasa-tabernak. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    1. gaupasa. (Uso adv.). Pasando la noche. Barkoxen gelditu baitzan gau-pasa. Etxde JJ 125.

    2. (Sust.). Noche en vela (normalmente de fiesta). “Etxetik kanpo parrandan gaua igarotzea; gau guztia irauten duen jaialdia” ZestErret . Jatordu arek eta gau-pasak / sortu dio azken gaitza. NEtx LBB 291. Noiznai eginaz gau-pasa. Auspoa 105, 113. (ap. ELok 28) Amaika gau-pasa egin nizkin; ez jolasean ta zurrutean, ordea; illargi-argitan belar ebakitzen bai. Ataño TxanKan 237.

    Sinonimoak: iz.

    [gaupasa]: gau-jai (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. fiesta o festival que dura toda la noche
    fr iz. veillée festive, nuit blanche
    en iz. all-night party
    port iz. festa ou festival que dura a noite toda

    Testuinguruan

    Herriko jaiak ziren eta gaupasa antolatu genuen. (Elhuyar hiztegia)

     
  • Maite 11:25 pm on 2022/08/14 Permalink | Reply
    Tags: G   

    gabetanik 

    1 postpos. (Artikulurik eta kasu markarik gabeko izen sintagma baten eskuinean). Heg. g.g.er. Gaberik. Zu gabetanik ezin bizi. 2 postpos. (Aditzari dagokiola, haren partizipio burutuaren eskuinean). Heg. g.g.er. Ongi dakizu, inork esan gabetanik. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    gabetanik. (G ap. A Morf 385 ; Urt II 184, Lar, Dv (G)), gabetandik(an), gabetanika(n), gabentanik, bagetanik (Lar, H (V, G)), betanik Sin. “Sin, en un dialecto es también gabetanik, bagetanik, v.g. duda bagetanik” Lar. “Es pleonasmo de gabe, gaberik” A, que lo da como S, sin duda error por G (ya que cita a Ur). v. gabe. Tr. Propio de la tradición guipuzcoana; aparece ya en Larramendi, pero se documenta sobre todo en el s. XIX; en el s. XX apenas hay ejs. sino en textos populares. La forma más empleada es gabetanik; además de los autores citados infra, hay tbn. bagetanik sólo una vez en Lizarraga de Elcano sg. LE-Ir, y betanik en Salaverría y Ostolaiz. Hay un ej. en Duvoisin (¿errata por gabetarik ?).

    (Precedido de part.) Eziñ iñork ere begira dezakeana […] itxutu gabetanik. Lar SAgust 12. Ongi dakizu, iñork esan gabetanik. It Fab 131. Goizetik arratsera ari dira lanean gelditu gabetanik. It Dial 26 (Ur baga, Dv, Ip gabe). Ez det uste iñun ere / dagoala maisurik, / bere aprendiz-urtiak / pasa gabetanik. (1864). Noe 22. Eske juan gabetanik, mesedegilleak zeguan tokira bear zuena bialdutzen zioten. Aran SIgn 65. Nekatu gabetandik nai luke mantendu. Tx ( in Imaz Auspoa 24, 139). Esan gabetanikan / zeñ diran izenak. Yanzi 202. Politikan sartu gabetanik. Ldi IL 169. Erderaz berdin mintza liteke / euskera aztu betanik. Salav Auspoa 39, 95. Naiz belarra ebateko / garaia izanik, / pasa bearra zegon / egin gabetanik. Uzt Sas 111. Batere kezkik jarri betanik / garbi ikusia dago. Ostolaiz 51. v. tbn. Izt C 27. Arrantz 16. Bil 30. Bv AsL 197. JanEd I 77. Tx B 127. Ostolaiz 83. Gabetandik: Ud 109. Moc Ezale 1899, 3b. Auspoa 97, 85. Gabetandikan: Xe 174. Gabetanikan: JanEd I 90. Gabentanik: Auspoa 97, 31. Bagetanik: Bil 79. Aran SIgn 51.

    (En expr. temporales). Antes de. “Bi urte gabetanikan irurak il ziren (AN-gip)” Gte Erd 42.
    Lau urte gabetanik, urrikituko zaiote. Dv Lab 36.

    (Precedido de alativo) Zaude, zaude, Maulera gabetanik. Etxde JJ 252.

    (Precedido de tema nominal nudo o pron.). “Sólo se oye en la locución ni gabetanik ‘sin mi'” A Morf 385.
    Ez da atsegiñik / mundu onetan iñon / zerbait gabetanik. It Fab 44. Asnasa gabetanik gelditu. Ur Dan 10, 8. Zu gabetanik ezin bizi. Bil 105. Arrazoi gabetandik esan dezun itza, / sinistatu duena etzeguen gaitza. Xe 287. Uste gabetanik umiltasunian egiten dira erorte mingarriak. Bv AsL 197. Juan Jose gabetanik / eiñ zuten tortilla. AzpPr 50. v. tbn. Noe 38. Gabetandik: Moc Damu 19.

    (Precedido de sust. con suf. -(r)ik) Perillik gabetanik ikusi zan. Aran SIgn 11. Dudarik gabetanik. Xe 180. Xantxarik gabentanik / erranen dut ziñez. Auspoa 97, 28. Kulparik gabetanik / noiznai preso jarri. JanEd I 88. Kezka gaiztorik gabetandikan presentatu zaigu plazan. EusJok 145. Dudarik gabetandik dauzkalako zaiñak / senduak eta zaillak, odolez ordaiñak. MendaroTx 421. v. tbn. EusJok II 126. Sor Gabon 23. Gabetanik: Yanzi 92. Gabetandikan: Alkain 103.

    (Precedido de sust. det.) Olerkaria deritzan gizatxoro ori gabetanik, ezta ezagun izan ez erri-pizkunderik, ezta erri-elerti betetasunik. Ldi IL 37.

    (Empleado sólo) Abere-mot bakoitzak, / lengo denboretan, / erregea bazuten / toki guzietan. / Gabetanika zeuden / igelak bakarrik. It Fab 57.

    2. En vez de. v. gaberik (3). Arkera, susara, yel, irausi, lau izen bakar oetatik dakite euskaldunak, ardi, beia, beorra edo zerria dan ume eske dagoena, erdarak bezala esan bagetanik: la oveja está alta; la vaca está alta […]. Izt C 168. Alako batean etzuela lorik egin al izan buruak eman zion, eta gogoa maiean, txalin ta erratilu-artean, gabetanik, ogera begira zedukala. A Ardi 47.

    Sinonimoak: iz.

    [gaberik]: gabe, gaberik, gabetarik Ipar., barik Bizk., gabez g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es postp. (Heg.) (izen-sintagma mugagabeekin erabiltzen da, eta delako sintagmak ez du -ik kasu-atzizkia hartzen; aditzari dagokiola, haren forma burutuaren ondoren ezartzen da) sin
    fr sans
    en without
    port sem

    Testuinguruan

    Ongi dakizu, inork esan gabetanik. (Hiztegi Batua)

     
  • Maite 10:35 pm on 2022/07/21 Permalink | Reply
    Tags: G   

    ginbalet 

    iz. Daratulu txikia, zurginaren lanabesetako bat. Ik. laztabin. Ginbaletarekin zuloak egiten. Giderrik gabeko ginbalet baten irudikoa. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    ginbalet.

    1. (G-azp, AN-gip, BN; SP, Deen II 58 (ginbalita), Urt II 323, Lar, Añ (G), Arch VocGr), pinpalet (L, BN-baig; Lar, Hb, Dv, H), ginbelet (V, G-to), gimalet (V; Mic 5v y 9v), gimelet (Añ (V)), binbalet (S; Hb, Foix ap. Lh.), bingalet (AN; H (s.v. ginbalet)), kinbelet (V-m). Ref.: A (binbalet, bingalet, gimalet, ginbalet, ginbelet, kinbelet, pinpalet); Lrq /binbalét/; Etxba Eib (ginbelet). “Taladro” , “barreno” Mic. “Barrena” Lar. “Pinpaletxilo, trou fait avec le foret, le vilebrequin” Hb. “Ginbaleta, bingaleta (Is), tarière, avant-clou” H (tbn. Azkue (s.v. bingalet) cita a Isasti, pero no lo encontramos en RIs). “Barreno pequeño” A. “Ginbeleta, au untza edo biurriko txikiak ol baten sartzeko zuloa egiten erabilli oi da (V-m)” Onaind EEs 1931, 201. “Vrille” Lrq. Bi martelu eta taratuli bat, haiotz bat, bi ginbalet edo taratuli xume. (1767). SenperEus 64. –Ze erramienta biar da arotzijarako? –[…] Laatrua, ginbaleta, eskoplua, zurmalluba. Mg PAb 152. Ginbeleta urrezkoa bada ere, akatsduna bada, eziñ zurik zulatuko du. Ezale 1899, 77b. Baziran sugurrak barbariñak ziruritenak eta legortzian gelditzen ziranak ginbaletakin zulatuta bezela. Iraola 137. Sotoan, pinpaletarekin barrika xilaturik, edan eta edan arizan ondoan. “Avec un vilebrequin” . Barb Leg 144. Pinpaletaren, giderrik gabeko pinpalet baten, idurikoa da. JE Med 131. Bekanikazko binbaletakin eta tiro arhin eli batekin. Herr 4-4-1957 (ap. DRA). (Adj.). Agudo, penetrante. Behatzen dio jaunak begi pinpalet batzuekin. JE Ber 71. Burdin-karrotik beha, begitarte zorrotz, pinpalet! SoEg Herr 7-8-1958, 1. Eskualdunak dion bezala: “ipurdia pinpalet”.SoEg Herr 14-13 [sic]-1961 (ap. DRA). Eta, ohepetik ateratzen ikusi zuten Pelo… Pelo artzaina, burua apalik eta gibel-aldea pinpalet. GH 1971, 348.

    2. binbalet (S; Dv, Foix ap. Lh), binbale (S). Ref.: A (binbalet); Lrq /binbalé/. “Mecha de la vela de resina” A. “Mèche d’une bougie, d’une chandelle. Bimbalet est une forme fautive” Lrq.

    Sinonimoak: iz.

    [ginbalet 1] : laztabin, daratulu

    [ginbalet 2] : irekigailu

    (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. (Teknol.) barrena, taladro
    fr iz. foret, chignole
    en iz. gimlet, auger
    port iz. verruma, broca

    Testuinguruan

    Koadro bat eskegi nahian, ginbaleta falta zitzaidala konturatu naiz. [Leire Narbaiza, @txargain]

     
  • Maite 8:07 pm on 2022/06/18 Permalink | Reply
    Tags: G   

    garaikarka 

    adber. Borrokan, lehian.

    Orotariko Euskal Hiztegian

    garaikarka. “(AN-5vill), luchando. Se dice de los bueyes uncidos que rehuyendo la carga andan retorcidos” A.

    Sinonimoak (adber.)

    [garaikarka]: borrokan, lehian

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es adver. luchando
    fr
    en
    port

    Testuinguruan

    Garaikarka dabilen idi parea dirudigu! [«Lisko eta lipitx», Jakoba Errekondo (Argia, 2007-09-16, 2102. zbk.)]

     
  • Maite 10:44 pm on 2022/05/28 Permalink | Reply
    Tags: G   

    goitizen 

    iz. Izengoitia. Ik. ezizen; gaitzizen. “Bakotxa” zuen goitizena. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    goitizen. Apodo, sobrenombre. v. goi-izen. Geratu zan senarra bere bizitza guztirako Simon-en goitizen ondraduarekin. ‘Apodo’ . Aran SIgn 31. Andik dator Edom goitizena Esautarrentzat. Ol Gen 25, 30 (Dv, Ur, Bibl, BiblE izena, Ker izenordea). Goitizen bezala Platon ezarri bide zioten geroago. Zait Plat 8. Mutil orrek zeukan goitizena Bakotxa. And AUzta 47. Goitizena deitzen zioten Pazientzia. Ib. 51. (V-arr ap. A ). Apellido. Zelan, zelan goitizen edo apelliduok? Ezale 1899, 4b. Batek badaki nundiko ta zelango deiturak, gaurko goitizen mamintsu onen ordezkoak, izango gebazan. A EEs 1916, 108.

    Sinonimoak: iz.

    [izengoitia]: ezizen, gaitzizen, izengoiti, izenorde, deitura Ipar., izengain g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. mote, apodo, alias; lema [en oposiciones y certámenes]
    fr iz. surnom, sobriquet
    en iz. nickname
    port iz. apelido, alcunha

    Testuinguruan

    Herrian ez zioten deitzen bere benetako izenaz, goitizen bat jarri zioten: Beti-irri. [Ararat mendiaren sumina, Yasar Kemal / Fernando Rey (Alberdania-Elkar, 2003)]

     
  • Maite 11:45 pm on 2022/05/19 Permalink | Reply
    Tags: G   

    garagarraka 

    adb. Zilipurdiak eginez. 

    Orotariko Euskal Hiztegian

    garagarraka.

    1. Escarbando. Olloak auts-artean garagarraka? Denbora txarra. EgutAr 4-1-1959 (ap. DRA).

    2. Revolcándose. v. GARAGARRA(K) IRABAZI s.v. garagar. Katua eta umea erreta, gizonak prakak kiskalduta eta atzoa morokiltzan garra-garraka. Eskual 30-1-1958 (ap. DRA).

    Sinonimoak: iz.

    [garagarraka]: aztalka (Labayru hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es adb. dando corcovos, revolcándose
    en adb. wallowing

    Testuinguruan

    Astoaren antzean zabilz garagarraka. (Labayru hiztegia)

     
c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel